We houden de wet aan voor verlengde jeugdhulp: hulp aan jeugdigen tussen de 18 en 23 jaar.
In verschillende culturen komt direct taalgebruik van de arts over het einde van medische mogelijkheden van de patiënt als een schok over. In verschillende religies kan nooit de arts zeggen of de patiënt dood gaat. Dit is in hun visie voorbehouden aan God/ Allah.
Welke factoren spelen een rol bij de behandeling? Er zijn een groot aantal factoren die een rol spelen bij beslissingen over welke behandeling in de palliatieve fase het meest passend is. Het belang van het kind staat altijd voorop en elk kind dient met waardigheid, respect en privacy behandeld te worden. Zorgverleners overleggen voortdurend met u en met uw kind over de keuze’s en de te nemen stappen. Ze doen dit op een manier die voor u en uw kind begrijpelijk is. Uw mening en wensen en die van uw kind moeten zwaar wegen in afwegingen over alle aspecten van de zorg. Indien nodig biedt men u een second opinion aan.
Bij sommige moslims kan het voorkomen dat men het belangrijk vindt dat de zieke niet te weten komt wat hem of haar mankeert. Zeker als het om een levensbedreigende ziekte gaat. In meer culturen gaat het ‘welzijn’ van de patiënt boven diens (recht op) waarheid. De patiënt wordt beschermd. Dit is helemaal aan de orde als het om een kind gaat. Een woord als ‘kanker’ mag niet vallen.
Doop of ziekenzalving kan voor kind en familie een christelijk ritueel zijn om de onderlinge verbondenheid in liefde tot uiting te brengen en te delen in de verwachting dat deze verbinding tot over de grenzen van het leven standhoudt. De geestelijke verzorging kan hierin een rol vervullen. Maar natuurlijk ligt een geloofsgemeenschap in de buurt nog meer voor de hand, zeker als het kind thuis is.
Close-reading betekent dat een tekst meerdere keren gelezen wordt. Iedere keer wordt er stil gestaan bij een ander leesdoel. Een tekst wordt hierdoor vanuit meerdere perspectieven belicht.
In veel culturen en godsdiensten treft de ziekte van een lid van de familie het geheel. Zo veel mogelijk mensen zijn in moeilijke fases aanwezig. In het ziekenhuis of thuis. Het is hun godsdienstige plicht om ‘er te zijn’. De familie wordt vaak betrokken bij keuzes op medisch-ethisch terrein.
Gezamenlijke besluitvorming is een centraal element binnen de kinderpalliatieve zorg. In de richtlijn kinderpalliatieve zorg is er een hoofdstuk gewijd aan besluitvorming. Hierin wordt een samenvatting gegeven van de bestaande kennis, en er worden 26 aanbevelingen gedaan over de algemene aspecten van het continue proces van gezamenlijke besluitvorming.
Het handvest is een beschrijving van hoe goede kinderpalliatieve zorg er in Europa uit zou moeten zien vanuit perspectief kind, gezin en zorgprofessional.
Hindoestanen kennen vele rituelen die de ziel van de mens begeleiden. Deze voltrekken zich met name in familieverband thuis met de eigen huispandit. Toch kan het goed zijn hiernaar te vragen. De Hindoestanen kennen heel veel afscheidsrituelen die in huiselijke kring voltrokken worden. Het moment van overlijden is zeer belangrijk en moet onmiddellijk gemeld worden aan de huispandit om de te verrichten rituelen te bepalen.
Het hebben en houden van hoop is in veel godsdiensten een godsdienstige plicht. Verlies je de hoop dan zeg je daarmee dat God uiteindelijk niet de touwtjes in handen heeft. In de islam is het een plicht om ook voor een ander de hoop hoog te houden. Beter sterft iemand die denkt dat hij zal genezen – want zijn gemoed zal nog vol verwachting zijn – dan dat iemand zonder hoop en zonder geloof gaat.
Wie ongeneeslijk ziek is en niet meer thuis kan of wil wonen, krijgt in een hospice goede zorg en aandacht in een huiselijke sfeer in de laatste levensfase.
Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) is een onafhankelijk kennisinstituut voor de oncologische en palliatieve zorg.
Voor veel godsdiensten, waaronder de joodse, is het van belang het lichaam na overlijden zo min mogelijk te verstoren.
Anders dan een hospice voor volwassenen, zijn kinderhospices er alleen voor kinderen die doodziek zijn en terminale zorg nodig hebben. Het is een huis waar zieke kinderen korte óf langere tijd kunnen verblijven waardoor ouders en het gezin even rustig op adem kunnen komen terwijl de zorg voor hun kind in professionele handen is.
Een verpleegkundig kinderzorghuis is een huis waar zieke kinderen/jongeren van 0 tot en met 18 jaar, vaak met complexe zorgvragen, (tijdelijk) kunnen verblijven of logeren. De verzorging en verpleging die 24 uur per dag, 7 dagen per week wordt gegeven, staat helemaal in het teken van wat een kind nodig heeft om ondanks de ziekte of beperking zich prettig te voelen.
Een ziekte die hoogstwaarschijnlijk zal uitlopen op een vroegtijdige dood, maar waarbij ook de kans bestaat op langdurig overleving tot aan de volwassen leeftijd.
Aandoening waarbij het kind meestal vroegtijdig dood gaat.
Bijvoorbeeld dat een kind met een kaal hoofd op school snel te horen zal krijgen wat hij of zij heeft.
In het symbool dat voor ouders betekenis heeft, zoals de vlinder, een vogeltje, een libelle, etc., dat zich op specifieke momenten aan de familie laat zien. Maar ook door middel van storingen in elektrische apparaten als de tv of dvd-speler. Deze ervaringen hebben grote betekenis voor de personen die ze meemaken, maar worden niet vanzelfsprekend met buitenstaanders gedeeld uit angst daarin afgewezen te worden.
Voor moslims kan het zinvol zijn om te verwijzen naar of contact op te nemen met een imam om met recitaties uit de koran de overgang van de ziel naar het paradijs zo makkelijk mogelijk te maken. Deze gebeden en recitaties zijn echter geen noodzakelijk ritueel i.t.t. de begrafenisrituelen. In de islam is het belangrijk dat mensen uit de geloofsgemeenschap een rituele wassing , vergezeld door Koranrecitaties, verrichten en het lichaam in een speciaal gewaad wikkelen. Van te voren afstemming over wie wat doet, is gewenst.
Er zijn ook vele niet-godsdienstige afscheidsrituelen, die in veel gevallen spontaan ontstaan, Kinderen en ouders zoeken soms eigen rituelen uit. Bv het samen kijken van de babyfoto’s en herinneringen ophalen aan de vroege kinderjaren.
Weliswaar schrijft de islam voor dat het lichaam in een staat van heelheid aan Allah zou moeten worden teruggegeven, maar het leven gaat altijd voor de leer. Als het leven van een ander in het geding is, is ook orgaandonatie bij leven mogelijk. Op al deze gebieden bestaat echter in de persoonlijke beleving van mensen grote weerstand.
Met partners worden in dit stuk bedoeld: professionals / organisaties / vrijwilligers / bestuurders / patiënten en naasten.
Regio Utrecht betreft de regio’s Noordwest Veluwe, Eemland, Utrecht stad, Noordwest-, Zuid- en Zuidoost Utrecht en Rivierengebied.
Regio Zuidoost betreft de regio’s Oost-Veluwe, Zutphen, Achterhoek, De Liemers, Arnhem, Gelderse Vallei, Zuid-Gelderland, Noordelijke Maasvallei. Oss-Uden-Veghel en ’s Hertogenbosch-Bommelerwaard.
Regio Holland Rijnland betreft de regio’s Zuid-Holland Noord, Midden-Holland, Haaglanden en Delft-Westland-Oostland.
Respijtzorg betekent dat iemand de zorg overneemt van de mantelzorger. Bijvoorbeeld als de mantelzorger op vakantie gaat, of als hij of zij de zorg tijdelijk niet aan kan. Ook logeren of dagopvang is een vorm van vervangende zorg die de mantelzorger ontlast.
De richtlijn ‘Palliatieve zorg voor kinderen’ is een algemene medische richtlijn. ‘Algemeen’ wil zeggen voor alle kinderen met een ziekte of aandoening, niet specifiek een bepaalde groep of bepaalde aandoening. ‘Medisch’ wil zeggen dat het specifiek gaat over hoe symptomen, verschijnselen of klachten behandeld zouden kunnen worden. En dat deze voorgestelde behandeling gebaseerd is op medisch wetenschappelijk onderzoek, dan wel kennis en ervaring van de (medisch)behandelaars.
Bij een somatische aandoening heeft iemand lichamelijke en psychische klachten. Iemand heeft bijvoorbeeld veel pijn en is daar angstig of somber bij.
De taskforce zorgt ervoor dat palliatieve zorg voor kinderen en jongeren sterker wordt vertegenwoordigd binnen de EAPC. Hierdoor kan de EAPC in heel Europa één stem geven voor palliatieve zorg voor alle leeftijdsgroepen. De Taskforce brengt iedereen samen die werkt aan de ontwikkeling en ondersteuning van palliatieve zorg voor kinderen en jongeren.
Het gebruik van de term ‘terminale ziekte’ is vaak verwarrend. Het wordt meestal gebruikt om zowel de kinderen met een levensduurverkortende ziekte aan te duiden, als ook de kinderen met een levensbedreigende ziekte op het moment dat de dood in zicht komt. Sommigen gebruiken de term ‘terminale ziekte’ alleen voor kinderen die in de stervensfase zijn, omdat het moeilijk is om een kind met bijvoorbeeld Cystic Fibrosis of de ziekte van Batten, dat nog in goede doen is, te beschouwen als terminaal ziek
Soms denken mensen dat heftige rouw gelijk staat aan pathologische rouw, maar dat hoeft niet zo te zijn. Rouwen is heel hard werken en dat hoeft niet ongemerkt te gebeuren. Rouwen is bovenal een persoonlijke proces, waarbij het vooral van belang is degene die rouwt niet het gevoel te geven dat hij of zij ‘het’ verkeerd doet. Er is geen protocol voor gezonde rouw.
De volgende 9 ernstige verschijnselen komen vaak voor bij kinderen in de palliatieve fase:
De ‘trage’ vragen ( die geen snel antwoord kennen) zullen daardoor eerder impliciet dan expliciet ter sprake gebracht worden. Men is bezig te overleven en er is niet altijd tijd of ruimte voor bespiegeling.
De wereld blijkt niet veilig, niks en niemand blijkt bescherming te bieden tegen de grootste calamiteiten. Ook God niet. Bij velen roept dit vragen op naar de zin van leven, naar het waarom en waartoe . Vragen of men gestraft wordt of op de proef gesteld. Dit gebeurt niet alleen bij mensen die zich tot een religieuze of levensbeschouwelijke traditie rekenen. Er zijn niet veel mensen bij wie de vragen helemaal niet opkomen naar de zin van wat hen overkomt, de zin van het leven van een kind dat maar zo kort dreigt te zijn en zo getekend door pijn.
Het bewaken van het welbevinden van de patiënt in tijden van crisis is in vele culturen of religies belangrijk. Dit kan betekenen dat je als ouder(s) niet wil dat je kind met het slechte nieuws geconfronteerd wordt. De wijze waarop tegenover het kind daarover gesproken wordt door de zorgprofessional en aan de andere kant door de familie, kan onderling afgesproken worden. Geestelijk verzorgers kunnen daarin handvatten bieden.
De zorg voor jouw kind is gericht op het bevorderen van comfort en niet meer op het veranderen van het ziekteproces. Als een behandeling medisch gezien geen zin meer heeft, of als een (wilsbekwaam) kind behandeling weigert, kan er een moeilijk besluit genomen moeten worden: de behandeling staken, niet starten of beperken. Jullie komen samen tot dit besluit maar uiteindelijk is het de hoofdbehandelaar die deze keuze maakt/moet maken. Uiteraard blijven de zorgverleners zich inzetten zodat uw kind zich zo comfortabel mogelijk voelt.
Lees verhalen en ervaringen van mensen die zich op bijzondere wijze inzetten voor de verbetering van kinderpalliatieve zorg in Nederland. Interviews over het vak, bijzondere onmoetingen en mooie ontwikkelingen. Je kunt ook boeken met ervaringen van anderen lezen.
In de rubriek ‘passie voor het vak’ vragen we zorgprofessionals wat hen drijft om zich in te zetten voor de kinderpalliatieve zorg. Deze keer is het woord aan Jeannette Rietberg. Mede-oprichter en Bestuursvoorzitter van Stille Levens, Kenniscentrum voor Babysterfte en lid van de Expertraad Kind & Gezin bij het Kenniscentrum Kinderpalliatieve Zorg.
‘De aanleiding is mijn eigen zoon Carel *. Hij overleed in 2000 kort na zijn geboorte, na een gezonde zwangerschap en een goede bevalling, aan de gevolgen van een te laat ontdekte Groep B Streptokokkeninfectie. Opeens was ik ervaringsdeskundige. Toen ik een jaar later weer in verwachting was, vond ik dat ingewikkeld. Ik was nog in rouw en tegelijkertijd bezig met het nieuwe leven in mijn buik. Ik voelde me verplicht daar blij om te zijn. Van mezelf mocht ik niet bang zijn dat ik nog een baby zou verliezen, terwijl ik dat wel was. Ik wilde het loskoppelen van elkaar, maar kon dat niet. Ik zocht naar herkenning en literatuur, maar in Nederland was daar niks over te vinden. Na de geboorte van mijn andere drie kinderen besloot ik daarom zelf onderzoek te doen en over mijn bevindingen en eigen ervaringen een boek te schrijven. Dat leidde tot ‘Altijd een kind te kort. Handboek bij zwangerschap na babysterfte.’ Daarin beschrijf ik de verschillende fases van de zwangerschap nadat een eerder kind is overleden. Het is nog steeds een geliefd boek bij de doelgroep. Met name moeders vinden het prettig om herkenning te vinden. Dat vind ik fijn, maar het is ook schrijnend dat het nog steeds voor zoveel mensen nodig is. Al neemt de babysterfte in Nederland gelukkig steeds verder af.’
‘In 2012 werd ik uitgenodigd voor een congres in Amerika om aan de hand van mijn boek te komen praten over zwangerschap na babysterfte. Daar ontmoette ik een groep Nederlandse onderzoekers, waaronder Adja Waelput. Allebei verbaasden we ons over het feit dat er nog zo weinig begeleiding en nazorg beschikbaar was voor ouders die te maken hebben met het overlijden van hun baby. Uit de gezamenlijke drijfveer dit te veranderen is in 2016 Stille Levens, het Kenniscentrum voor Babysterfte, ontstaan. Er bestonden natuurlijk al organisaties voor ouders van overleden kinderen. Maar we merkten dat er bij onze doelgroep behoefte was aan een eigen community en aan een gezamenlijk punt waar alle informatie over het overlijden van een baby te vinden is. Mensen die hun baby verliezen ervaren dit vaak anders dan ouders waarvan een ouder kind overlijdt. Vooral omdat zij hun baby niet of nauwelijks hebben gekend. Onze missie is dat we de mensen die hiermee te maken krijgen weer in hun kracht willen zetten. Want het kan fijn zijn om samen te huilen, maar je moet daarna ook weer verder. Ouders die steun zoeken op het psychosociale vlak of ergens in vastlopen kunnen ons steunteam mailen. Dat kan over allerlei onderwerpen gaan, zoals onbegrip vanuit de omgeving, opnieuw zwanger willen worden of de draad van het leven weer op willen pakken. Ze komen digitaal met een van onze ervaringsdeskundigen in contact die getraind zijn om online hulp te verlenen. Zij bieden een luisterend oor en helpen de ouder op weg.
Daarin worden ze begeleid door rouwdeskundigen. Omdat het belangrijk is dat ze goed blijven aanvoelen waar hun begeleiding begint en ophoudt. In overleg kunnen ze ervoor kiezen iemand door te verwijzen naar een professional. Naast steunpunt zijn we ook een centraal informatiepunt. De informatie die we aanbieden is wetenschappelijk onderbouwd en gaat over alle thema’s die van belang zijn als je te maken krijgt met babysterfte. Denk aan de omgang met je andere kinderen, weer aan het werk gaan, onderzoek en de relatie met familie en vrienden. Onze brochures zijn primair bestemd voor ouders en worden goed gelezen. Mooi vind ik het dat onze basisbrochure ‘Afscheid nemen van je baby’ standaard wordt aangeboden in een steeds groeiender aantal ziekenhuizen. De verzorging van de baby, de nazorg voor de ouders en het maken van herinneringen wordt bijna overal heel goed opgepakt. Bij nieuwe mogelijkheden brengen wij ouders en ziekenhuizen daarover op de hoogte.’
‘We vangen steeds meer mensen op die te maken krijgen met babysterfte in de buik en vlak na de geboorte. Soms is de baby al overleden. Soms weten de ouders dat de baby mogelijk gaat overlijden, nadat ze tijdens de zwangerschap de diagnose hebben ontvangen dat hun zoon of dochter een levensbedreigende of levensduurverkortende aandoening heeft. In deze perinatale palliatieve zorg zien wij ook een rol voor onszelf weggelegd om deze ouders goed voor te bereiden op wat komen gaat. Als lid van de Expertraad heb ik daarom meegewerkt aan de e-learning perinatale palliatieve zorg van het Kenniscentrum Kinderpalliatieve Zorg die eind dit jaar wordt gelanceerd. Deze is bedoeld om de kennis over dit onderwerp bij zorgprofessionals, betrokken bij de zorg aan baby’s en hun gezinnen, te verbeteren. Mogelijk kunnen we in de toekomst op meerdere gebieden met elkaar optrekken. Het is belangrijk dat we elkaar kennen en naar elkaar kunnen verwijzen. Daarnaast wil ik het aantal onderwerpen waar we ons als Kenniscentrum Babysterfte mee bezighouden uitbreiden. Er wordt bijvoorbeeld nog weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan naar rouw bij babysterfte. Mijn wens is dat daar, in samenwerking met ons, meer aandacht voor komt, zodat we ook op dat gebied steun en informatie kunnen bieden. Ouders, zorgverleners en andere groepen die betrokken zijn bij perinatale sterfte weten ons virtuele kenniscentrum steeds beter te vinden. Ik wil dat dit nog verder groeit. Daarom zijn we heel actief op social media. Je vindt ons op Facebook, Twitter en Instagram.’
Schrijf je in voor de nieuwsbrief en blijf op de hoogte van het laatste nieuws rondom kinderpalliatieve zorg.